De ster van Bethlehem

Dat de mensen vroeger slim waren… Drieëntwintig eeuwen geleden begonnen Griekse ingenieurs aan de Salomon-vijvers, de belangrijkste door mensenhanden gemaakte constructie van heel Palestina. Ik geef de harde feiten: drie gigantische bassins van elk honderdtwintig meter lang en acht meter diep, goed voor het verzamelen van meer dan een kwart miljoen kubieke meter water uit omliggende bronnen via twee aquaducten, om vervolgens dat water via drie andere aquaducten weg te stuwen tot in Bethlehem, Herodion en zelfs Jeruzalem. Tussen de bassins is er zes meter niveauverschil en binnen de bassins bouwde men gigantische trappen, om de zwaartekracht perfect tot zijn recht te laten komen. De Romeinen wilden het water immers tot in de Tempelberg van Jeruzalem doen geraken – de heiligste plaats ter wereld. De Salomon-vijvers liggen amper dertig meter hoger dan de Tempelberg en het water moest door een meer dan twintig kilometer lang aquaduct, dat slechts twintig centimeter daalde per honderd meter afstand: waw!

DSCN2410Het is lente en dus zijn de vijvers alweer grotendeels leeggelopen. Aan de hoogst gelegen constructie spelen kinderen in de schaduw van de dennenbomen. Eigenlijk valt er niet veel te zien en toch is dit om het zacht uit te drukken een technisch hoogstandje met een groot strategisch belang. Dankzij de bassins en aquaducten kon Jeruzalem zich verder ontwikkelen als belangrijk pelgrimsoord. En wie Jeruzalem wilde veroveren, moest gewoon de watertoevoer in handen krijgen. De laatste keer dat dat gebeurde was in 1967, wanneer de bezetting door Israël van start ging.

DSCN2414Iets voorbij de laagst gelegen vijver komen we aan een klooster dat in 1901 ter ere van de maagd Maria gebouwd werd met giften uit Argentinië en Uruguay. Voor het klooster ligt een prachtige ommuurde tuin en nadat de ijzeren poort opengaat rijden we over de muur tot aan de entree. Abood kent de bazin, zuster Rosa. Maar zuster Rosa is in geen velden te bespeuren en we worden opgewacht door een norse non. Ze is een beetje boos omwille van de luide brommer, maar daarna toont ze trots de kerk en geeft ze me een hele uitleg in het Italiaans, die compleet overstemd wordt door het gebleir vanuit een moskee. We zijn in Artas en met uitzondering van enkele Zuid-Amerikaanse nonnen wonen hier uitsluitend moslims. De nonnen onderhouden de tuinen van het klooster en runnen een kleuterschool voor de kinderen uit het dorp. Net als in het vlakbij gelegen Bethlehem wonen de verschillende geloofsgemeenschappen hier vredig naast en met elkaar. Ik zeg arrivederci aan de lieve non en we rijden weer weg over de muur rond de paradijselijke tuin.

DSCN2432Dat Bethlehem – ‘the most famous little town in the world’ – veel toeristen trekt heeft uiteraard alles te maken met de mysterieuze Geboortekerk, de oudste nog werkende Romaanse tempel die er is. We gaan nederig gebukt binnen door de lage inkom en wandelen meteen door naar het Grieks-orthodoxe gedeelte achteraan. Via een trap aan de zijkant van het altaar kan je tot bij de ster van Bethlehem, die geboorteplek van Jezus aanduidt.

 

DSCN2437Abood is in een assertieve bui en we steken voor, maar lopen toch vast in het gedrum en ge-sjjjjjjt! bovenaan de trap. De menigte reageert kwaad op het luid gepraat van sommige toeristen en ik kan dat volkomen begrijpen: zelf tolereerde ik ook enkel ingetogen eerbied bij het mausoleum van Che Guevara in Santa Clara. Een groepje Amerikaanse bejaarden zorgt voor extra vertraging en de man voor ons weigert te bewegen totdat het allerlaatste oudje afgedaald is. Één van deze oudjes, Richard, staat stevig te zweten naast mij en ik besluit hem vriendelijk maar kordaat naar voren te duwen, want het begint stilaan serieus op mijn zenuwen te werken. Beneden knielen en vallen mensen neer aan de ster. Dit is voor gelovigen ongetwijfeld een zeer emotionele ervaring en als atheïst houd ik me respectvol op de vlakte. De originele ster werd trouwens in 1847 gestolen door orthodoxe monniken, wat tot grote spanningen leidde tussen Rusland en Frankrijk. Vermoeiend.

DSCN2435

 

De Woestijn van Judea part two: Herodion

Voor we weer op de brommer stappen smeer ik nog wat extra zonnecrème op mijn krijtwitte benen en inmiddels verbrande nek. Eenmaal terug in de bewoonde wereld stoppen we langs de kant van de drukke weg voor een stevige shoarma. En dan is het tijd voor de volgende attractie, een door mensenhanden opgehoogde heuvel in de vorm van een borst met een woestijnfort op de top: Herodion.

DSCN2403

De kunstmatige heuvel lijkt op de pudding die mijn bomma serveerde door een grote koffietas om te draaien en ik kan hem met het blote oog zien vanop mijn balkon in Bethlehem. Herodes wilde vanuit het naar hem genoemde paleizencomplex echter Jeruzalem kunnen zien. Toen dat niet bleek te lukken gaf hij bevel om de heuvel nog hoger te maken. Maar waarom liet die zot zijn zomerpaleis optrekken aan de rand van de woestijn, ver van alle waterbronnen? Dat kwam omdat zijn moeder op deze plek uit de wagen viel toen ze op de vlucht waren voor de zoveelste opstand in Jeruzalem. Herodes dacht dat ze dood was en wilde zichzelf van kant maken, maar dat bleek niet nodig. Sterker nog: kort daarna behaalde hij op dezelfde plaats een belangrijke militaire overwinning. En dus vond Herodes de Bouwer, koning der Joden, het een prima idee om hier te gaan wonen en begraven te worden.

DSCN2406

‘Mother, how many woman did father have?’ vraagt het meisje in de introductiefilm die we te zien krijgen aan de entree van Herodion. Herodes had veel vrouwen, tien of twaalf zelfs. De Senaat in Rome had hem weliswaar benoemd tot koning van Judea; de Joden konden hem niet rieken of zien aangezien Herodes noch zijn ouders Joods waren – en dus trouwde hij onder andere met een Joodse vrouw. De haat van zijn onderdanen bleef maar duren en Herodes werd een beetje paranoïde. Hij liet zijn eerste vrouw, verschillende leden van zijn schoonfamilie en drie zonen terechtstellen. ‘Je kunt beter Herodes’ varken zijn, dan zijn zoon’ liet Augustus, de grote baas in Rome, zich ontvallen. En zodra Herodes op latere leeftijd vernam dat Jezus, de nieuwe koning der Joden, in Bethlehem geboren was, zou hij opdracht gegeven hebben om alle kleine jongetjes te laten vermoorden.

DSCN2405

Abood en ik wandelen langs een slingerweg naar de top van de heuvel, het hoogste punt in de Woestijn van Judea, en genieten boven van een 360-graden zicht over de prachtige omgeving. Dat zicht wordt ontsierd door Tekoa, één van de 42 illegale nederzettingen die Bethlehem omsingelen. Recent gebouwde wijken van Joodse settlers zijn te herkennen aan de Europees aandoende huizen zonder watertank op het rode dak (Israël beheert het water uit de Palestijnse gebieden en de militair beschermde kolonies komen niets te kort), mooi parallel gebouwd in rechte straten op de top van een heuvel. We zijn in Area C, een zone die twee derde van de Westelijke Jordaanoever omvat en waar nog mogelijkheden liggen voor economische ontwikkeling, landbouw, huizenbouw en dergelijke. De bijna 300.000 Palestijnen die hier wonen worden compleet uitgesloten van dit potentieel. De meeste Palestijnen wonen trouwens in Area A en B, die officieel onder de Palestijnse Autoriteit vallen. Deze twee zones bestaan eigenlijk uit 165 verspreide eilandjes die onderling niet verbonden zijn en de landmassa eromheen is Area C, wat volledig onder Israëlische controle valt en waar landjepik de norm is. Deze kunstmatige opdeling in drie zones volgde op de Oslo-akkoorden in 1995 en ging in theorie maar vijf jaar duren. Ondertussen wonen er bijna 400.000 kolonisten in Area C.

DSCN2648

Herodion zelf is één van Nationale Parken van Israël, dat zich ontfermt over alle opgravingen en de vondsten overbrengt naar het Israël Museum in Jeruzalem – uiteraard tot groot ongenoegen van de Palestijnen, die op geen enkele manier betrokken worden bij dit proces. Het paradepaardje van alle recente opgravingen was de ontdekking van het graf van Herodes door een bekende archeoloog van de Hebreeuwse Universiteit, die uitgebreid geëerd wordt in het eerder vermelde introductiefilmpje. Andere archeologen trekken de vondst van het graf van Herodes zwaar in twijfel, ondermeer omdat de tombe (volgens sommige archeologen is het niet eens een tombe) veel te bescheiden zou zijn. Van die twijfels valt in het filmpje niets te merken. Alle middelen zijn goed om de historische band van het Joodse volk met deze plaats in de verf te zetten.

DSCN2408

Herodes woonde met zijn familie boven, on top of the hill, waar hij kon genieten van een jetset-leventje. Via een zes kilometer lang aquaduct werd water vanuit de Salomon-vijvers in Bethlehem omhoog gestuwd tot in het badhuis. In de vier torens van zeven verdiepen hoog had Herodes een banketzaal en extravagante luxeappartementen laten bouwen en aan de noordkant privé-vertrekken met een brede deuropening naar zijn eigen Romeins theater met 650 zitplaatsen. Door tunnels in de berg wandelen we langs cisternen weer naar beneden. In het lager gelegen gedeelte zien we de restanten van twee enorme paleizen en een zwembad ter grootte van bijna drie olympische baden. Kortom, een zeer excentriek vastgoedproject van 2.000 jaar oud.

20180322_130550